Bulaklak ng Kalinisan

"Bulaklak ng Kalinisan"

Kampupot: Sofia Enriquez

Paruparo: Jose Corazon de Jesus

Bubuyog: Florentino T. Collantes

Lakan-Diwa: Lope K. Santos

Gat-Payo: Rosa Sevilla ni Alvero

Lakan-Diwa:

Yamang ako'y siyang haring inihalal

binubuksan ko na itong balagtasan

lahat ng makata'y inaanyayahang 

sa gawang pagtula ay makipaglaban.

Ang makasasali'y batikang makata 
at ang bibigkasi'y magagandang tula,

magandang kumilos, may gata sa dila

at kundi ganito ay mapapahiya.

Itong balagtasa'y galing kay Balagtas

na Hari ng mga Manunulang lahat,

ito'y dating duplong tinatawag-tawag 
balagtasan ngayon ang ipinamagat.

At ang gabing ito, sa harap ng bayan

binubuksan ko na itong balagtasan

saka ang ibig kong dito'y pag-usapan:

Bulaklak ng Lahing Kalinis-linisan.

Tinatawagan ko ang mga makata,

ang lalong kilabot sa gawang pagtula;

lumitaw na kayo't dito'y pumagitna

at magbalagtasan sa Sariling Wika.

Paruparo:

Magandang gabi po sa kanilang lahat

Mga nalilimping kawal ni Balagtas

ako'y paruparong may itim sa pakpak

at nagbabalita ng masamang oras.

Nananawagan po, bunying Lakan-diwa,

ang uod na dating ngayo'y nagmakata,

naging paruparo sa gitna ng tula

st isang bulaklak ang pinipithaya.

Sa ulilang harding pinangangalingan ko

laon nang panahong nagtampo ang bango,

nguni't aywan baga't sa sandaling ito

ay may kabanguhang binubuhay ako.

May ilang taon nang nagtampo sa akin

ang bango ng mga bulaklak sa hardin,
luksang Paruparo kung ako'y tawagin 

mata ko'y luhaan ang pakpak ko'y itim.

Bunying Lakan-Diwa, dakilang Gat-Payo,

yaring kasawia'y pagpayuhan ninyo,

at si Lakan-ilaw ang gagamitin ko

upang matalunton ang naglahong bango.

Lakandiwa: 

Sa kapangyarihan na taglay ko na rin

ikinagagalak na kayo'y tanggapin,

magpatuloy po kayo at sa aking hardin,

tingnan sa kanila kung sino at alin.

Paruparo:

Sa aking panlanghap ay laon nang patay

ang bango ng mga bulaklak sa parang, 

nguni't ang puso ko'y may napanagimpang

bulaklak ng lihing kalinis-linisan.

Ang bulaklak ko pong pinakaiirog

ubod na ng ganda't puti ang talulot,

bulaklak po ito ng lupang Tagalog

kapatak ng luhang pangala'y kampupot.

Kung kaya po naman di ko masansala

ang taghoy ng dibdib na kanyang dinaya,

matapos na siya'y diligin ng luha

nang siya'y umunlad, nagtago... nawala!

Isang dapit-hapong palubog ang Araw

sa loob ng hardin, kami'y nagtaguan,

"Paruparo," anya, "kita'y tatalian

ako'y hanapin mo't kung makita'y hagkan."

Isang panyong puting may dagta ng lason

ang sa aking mata'y itinakip noon,

at ang bulaklak ko'y bumaba sa dahon

nagtago pa mandin at aking hinabol.

Hinabul-habol ko ang bango at samyo

hanggang makarating ako sa malayo,

at ng alisin naang takip na panyo

wala si Kampupot, wala yaring puso.

Ang taguang biro'y naging totohanan

hanggang tunay na ngang mawala sa tanaw,

at ang hinagpis ko noong ako'y iwan,

baliw na mistula sa pagsisintahan.

Salahat ng sulok at lahat ng panig

ay siya ang laging laman niring isip,

matulog man ako'y napapanaginip,

mistulang nalimbag sa sugatang dibdib.

Sa apat na sulok ng mundong payapa

ang aking anino'y tulang nabandila,

Paruparo akong sa mata'y may luha

ang mga pakpak ko'y may patak na luksa.

Ang sakdal ko'y ito, Lakan-Diwang mahal,

ibalik sa akin, puso kong ninakaw,

at kung si Kampupot ay ayaw po naman,

ay ang puso niya sa aki'y ibigay

Bubuyog:

Hindi mangyayari at ang puso niya'y 

karugtong ng aking pusong nagdurusa,

puso ni Bulaklak pag iyong kinuha

ang lalagutin mo'y dalawang hininga.

Pusong pinagtali ng isang pag-ibig 
pagpinaghiwalay kapanga-panganib,

hatiin ng dagat ang agos ng tubig,

sa ngalan ng Diyos, ay maghihimagsik.

Ang dalawang ibon na magkasintahan,

papaglatuin mo't kapwa mamamatay,

kambal na pag-ibig pag pinaghiwalay,

bangkay ang umalis; patay ang nilinisan.

Paruparong sawing may pakpak na itim

waring ang mata mo'y nagtatakipsilim,

at dahil sa diwang baliw sa paggiliw,

di man Kampupot mo'y iyong inaangkin.

Dinaramdam ko rin ang dinaranas mo

at sa kasawia'y magkauri tayo,

ako ma'y mayroong nawawalang bango

ng isang bulaklak kaya naparito.

Buhat pa kaningang ikaw'y nangungusap

bawa't salita mo'y matulis na sibat,

saka ang hanap mong mabangong bulaklak,

Luksang Paruparo, siya ko ring hanap.

Ipahintulot mo, Paruparong luksa,

dalitan ko yaring matinding dalita, 

itulot mo rin po, Hukom na dakila,

Bubuyog na sawi'y makapagsalita.

Paruparo:

Di ko pinipigil ang pagsasalaysay

lalo't magniningning ang isang katwiran,

nguni't tantuin mo na sa daigdigan

ang bawat magnda'y pinag-aagawan.

Lakandiwa:

Magsalita kayo at ipaliwanag

ang buod ng lungkot na iyong dinanas,

paano at saan ninyo napagmalas

na ito ang siya ninyong hinahanap.

Bubuyog:

Sa isang malungkot at ulilang hardin 

ang binhi ng isang halama'y sumupling,

sa butas ng bakod, na tahanan namin,

ay kasabay akong isinilang din.

Nang iyang halama'y lumaki, umunlad,

lumaki rin ako't tumibay, ang pakpak,

at nang sa butas ko ako'y makalipad

ang unang hinagka'y katabing bulaklak.

Sa kanyang talulot unang isinangla

ang tamis ng aking halik na sariwa,

at sa aking bulong na matalinghaga

napamukadkad ko ang kanyang sanghaya.

Nang mamukadkad na ang aking kampupot

sa araw at gabi ako'y nagtatanod,

langgan a tutubing dumapo sa ubod

sa panibugho ko'y aking tinatapos.

Ngayon, tanda ko ngang kayo'y nagtataguan

habang ako'y kanlong sa isang halaman,

luksang Paruparo, nang ikaw'y maligaw

ang aking halakhak ay nakabulahaw.

Ang inyong taguan, akala ko'y biro

kaya ang tawa ko'y abot sa malayo,

nguni't nang ang saya'y tumagos sa puso

sa akin man pala ay nakapagtago.

Lumubog ang araw hanggang sa dumulim

giliw kong bulaklak di rin dumarating

nang kinabukasa't muling nagulimlim

ay hinanap ko na ang nawalang giliw.

Nilipad ko halos ang taas ng langit

at tinalunton ko ang bakas ng ibig,

ang kawikaan ko sa aking pag-alis

kung di ko makita'y di na magbabalik.

Sa malaong araw na nilapd-lipad

dito ko natunton ang aking bulaklak,

bukong sa halik ko kaya namukadkad

di ko papayagang mapaibang-palad.

Paruparo:

Hindi mangyayaring sa isang bulaklak 

kapwa mapaloob ang dalawang palad,

kung ikaw at ako'y kanyang tinatanggap

nagkasagi sana ang kanitang pakpak.

Ikaw ay Bubuyog sa urang sumilang

nang makalabas ka'y saka mo hinagkan;

ako ay lumabas sa kanya ring tangkay,

sino ang malapit sa pagliligawan?

Una muna akong nag-uuod sa sanga 

na balot ng sapot ng pagkaulila

ng bukasan ng Diyos yaring mga mata

bulo't dahon namin ay magkasama na.

Sa ugoy na hangin  sa madaling-araw

nagduruyan kaming dalawa sa tangkay,

at kung bumabagyo't malakas ang ulan,

ang kanya ring dahon ang aking balabal.

Sa kanyang talulot kung may dumadaloy

na patak ng hamog, aking iniinom;

sa dahong din iyan ako nakakanlong

sa init ng Araw sa buong maghapon.

Papano ngang siya ay pagkakamalan

sa kami'y lumaki sa iisang tangkay,

kaya nga kung ako'y sa kanya nabuhay

ibig ko rin namang sa kanya mamatay.

Bubuyog:

Huwag kang matuwa, sapagka't kaniig

niyang bulalak tang inaaring langit,

pagka't tantuin mo sa ngalang pag-ibig,

malayo ma't ibig, daig ang malapit.

Saka ang sabi mong sa mutyang kampupot

nakikiinom ka ng patak ng hamog

kaunting biyaya na bigay ng Diyos

tapang ng hiya mong ikaw ang lumagok.

Ikaw'y isang uod, may bulo kang taglay;

sa isang bulaklak laso't kamatayan,

at akong bubuyog ang dala ko'y buhay 

bulong ng hiningang katamis-tamisan.

Paruparo:

Akong malapit na'y napipintasan mo,

ikaw na malayo naman kaya'y pano?

Dalaw ka nang dalaw, di mo naiino,

ay ubos na pala ang kanyang bango.

Bubuyog na laging may ungol at bulong

ay nakayayamot saanman pumaroon.

at ang katawan mo ay mayrong karayom

pano ka lalapit, di naduro tuloy?

Di ka humahalik sa mga bulaklak

talbos ng kamote ang siya mong liyag,

ang mga bintana'y iyong binubutas,

doon ang bahay mo bubuyog na sukab.

Ikaw ay bubuyog, ako'y paruparo,

iyong mga bulong ay naririnig ko;

kung dinig ng lahat ang panambitan mo 

hiya ni Kampupot, ayaw na sa iyo.

Bubuyog:

Kundi naiibig ang nakikiusap

lalo na ang tahimik na tatapat-tapat,

kung ang magsalita'y di-magtamong-palad

lalo na ang dungong di makapangusap.

Lilipad-lipad ka na payao't dito

pasagilang-ingit, at patanaw-tao,

pagligaw-matandang sa panahong ito

pagtatawanan ka ng liligawan mo.

Ikaw paruparo, ako ay bubuyog

nguni't saang panig nitong sansinukob

nilang ka sa tangkay ako ay sa bakod,

nakakatuwaan ang paris mong uod?

Saka, Paroparo, dapat mong malamang

sa mula't mula pa'y di ka minamahal,

ang panyong panali nang ikaw ay takpan

ikaw ang may sabing may lason pang taglay.

Paruparo:

Ganyan ang hinalang namugad sa dibdib,

pagka't napaligaw ang aking pangmasid,

hindi pala laso't dagta ng pag-ibig

ang sa aking panyo'y kanyang idinilig.

Bubuyog:

Dadayain ka nga't taksil kang talaga 
at sa mga daho'y nagtatago ka pa.

Parupro:

Kung ako'y dinaya't ikaw ang tatawa

sa taglay kong bulo nilason na kita.

Bubuyog:

Pagka't ikaw'y taksil, akin ang kampupot.

Paruparo:

Nagkakamali ka, hibang na bubuyog.

Bubuyog:

Siya'y bulaklak ko sa tabi ng bakod.

Paruparo:

Bulaklak nga siya't ako'y kanyang uod.

Lakan-Diwa:

Tigil na Bubuyog, tigil, Paruparo,

inyo nang wakasan iyang pagtatalo;

yamang di-malaman ang may-ari nito,

kampupot na iya'y paghatian ninyo.  
 

Bubuyog:

Kapag hahatiin ang aking bulaklak

sa kay Paruparo'y ibigay nang lahat;

ibig ko nang ako'y magtiis ng hirap

kaysa ang talulot niya ang malagas.

Paruparo:

Kung hahatiin po'y ayo ko narin anman

pagka't pati ako'y kusang mamamatay;

kabyak na kampupot aanhin ko iyan

o buo o wala nguni't akin lamang.

Lakandiwa:

Maging si Salomong kilabot sa dunong

dito'y masisira sa gawang paghatol;

kawpwa nagnanasa, kapwa naghahabol,

nguni't kung hatii'y kapwa tumututol.

Ipahintulot pong sa mutyang narito

na siyang kampupot sabihin kung sino,

kung sino ang kanyang binigyan ng oo,

o kung si Bubuyog, o si Paruparo.

Kampupot:

Tila nga, tila nga sa aki'y mayroong

sa hamog ng gabi ay may nagkakanlong

nguni't akala ko'y dahon lang ng kahoy

at di inakala na sinuman yaon.

Bubuyog:

At ako ba, Mutya, hindi mo na batid

ang mga bulong ko't daing ng pag-ibig

ang akin bang samo at mga paghibik

na bulong sa iyo'y di mo ba narinig?

Kampupot:

Tila nga, tila nga, ako'y may napansing 

daing at panaghoy na kung saan galing,

nguni't akala ko'y paspas lang ng hangin

at di na inakala na sinuma't alin.

Bubuyog:

Sa minsang ligaya'y tali ang kasunod

makapitong lumbay o hanggang matapos.

Paruparo:

Dito natunayan yaong kawikaan

na ang paglililo'y nasa kagandahan.

Sabay: Bubuyog at Paruparo:

Ang iisang sanglang naiwan sa akin

ay di mananakaw magpahanggang-libing

Lakan-Diwa:

ang hatol ko'y ito sa dalawang hibang

nabaliw at hindi kinababaliwan:

yamang ang panahon ay inyong sinayang

kaya't nararapat na maparusahan.

Ikaw ay tumula ngayon, Paruparo,

ang iyong tulain ay "Pagbabalik" mo,

at ang "Pagsalubong" sa babaeng lilo,

Bubuyog, tulain, ito ang hatol ko.

(Pagkatapos makatula ni Paruparo)

Lakan-Diwa:

Sang-ayon sa aking inilagdang hatol,

ay ikaw, Bubuyog, ang tumula ngayon,

ang iyong tulain ay ang "Pagsalubong"

ng kabuhayan mong tigib ng linggatong.

(Pagkatapos makatula ni Bubuyog)

Minamahal nami't sinisintang bayan,

sa ngayo'y tapos na itong balagtasan,

at kung ibig ninyong sila ay hatulan,

hatulan na ninyo pag dating ng bahay.